Walki nad Bobrem. Bitwa o Benau. 1945. Bitwa o Bieniów, Operacja Dolośląska, Walki o Bieniów, Walki o Benau, 4 Armia Pancerna,

Operacja Dolnośląska
Bitwa nad Bobrem

Bitwa o Bieniów

Po sforsowaniu Wisły i Odry wojska 1 Frontu Ukraińskiego prą na zachód, aby uniemożliwić wojskom niemieckim zorganizowanie obrony. Na drodze stanęła kolejna rzeka - Bóbr.

W obszarze od Krzystkowic do Żagania atakuje 13 Armia wraz z 4 Armią Pancerną, na północ od Nowogrodu naciera 3 Armia Gwardyjska i 25 Korpus Pancerny a na południe od Żagania 52 Armia i 3 Armia Pancerna Gwardii.

W Bieniowie rozegrała się jedna z większych bitew pancernych. Niemcy skoncentrowali główny wysiłek dla zlikwidowania radzieckiego przyczółka i odtworzenia ciągłego frontu obrony na Bobrze, a w następnej kolejności rozbicie odciętych wojsk radzieckich.
Niemcom sprzyjają roztopy, stan rzek wyraźnie się podniósł. Grząski teren i gęste lasy utrudniają manewry związkom pancernym i zmechanizowanym oraz uniemożliwiają prowadzenie natarcia szerokim frontem. Z konieczności armia radziecka porusza się wzdłuż dróg, co ułatwia zadanie niemieckiemu lotnictwu i artylerii.

Benau był punktem strategicznym ze względu na swoje centralne położenie pośród większych miast regionu: Żar, Żagania, Lubska i Krzystkowic oraz dodatkowo ważnym węzłem komunikacyjnym. Przez Bieniów przebiegała najszybsza dwutorowa magistrala kolejowa z Berlina do Wrocławia i dalej na Śląsk. Ponadto miejscowość miał połączenie z Żarami, gdzie znajdowała się fabryka samolotów oraz z Krzystkowicami, gdzie znajdowała się fabryka materiałów wybuchowych.

Bitwa o Bieniów uważana jest przez sztabowców 4 Armii Pancernej za najważniejszą bitwą między Bobrem a Nysą.
Sztab armii ześrodkował w rejonie Bieniowa swoje główne siły dla likwidacji przeciwnika.

Jeszcze do 2007 r. linia kolejowa nr 275 Wrocław Muchobór - Bieniów oraz odcinek linii nr 370 Bieniów - Nowogród Bobrzański należały do linii strategicznych mających znaczenie państwowe. (Dziennik Ustaw Nr 273 poz. 2704 z dnia 7 grudnia 2004)

Z powodu silnie bronionego Żagania dowódca 4 Armii Pancernej rozkazał swoim wojskom obejść to miasto od północy, sforsować Bóbr i zdobyć na przeciwległym brzegu Bieniów z ważnym węzłem kolejowym.

W niedzielę 11 lutego w godzinach rannych oddziały 17 Brygady Zmechanizowanej 6 Korpusu Zmechanizowanego Gwardii pod dowództwem L. Czuriłowa wraz z oddziałami 49 Brygady Zmechanizowanej wyszły nad rzekę, rozbiły broniących się Niemców w rejonie Gorzupi Dolnej, opanowały przeprawę przez Bóbr i sforsowały rzekę. Uchwyciły i utrzymały przyczółek na jego zachodnim brzegu.
Wieczorem 22 Samodzielny Batalion Saperski zaczął naprawiać most dla przeprawy pojazdów kołowych i artylerii.

W tym czasie w Benau z niedowierzaniem przyjęto wiadomość, że Rosjanie zdobyli most w Gorzupi Dolnej. Mieszkańcy nie spodziewali się, takiego obrotu sprawy i nie byli przygotowani do ewakuacji.
Wieczorem niedaleko linii kolejowej na Górnym Bieniowie, Niemcy ustawili baterię dział do ostrzału przeprawy na Bobrze.

Fragment mapy sztabowej 1 Frontu Ukraińskiego sytuacja w dniach 11-13.02.1945 r.
źródło: Память Народа

12 lutego 1945 r. - 6 Korpus Zmechanizowany Gwardii powiększył przyczółek w rejonie Gorzupi, a 10 Korpus Pancerny rozpoczął forsowanie Bobru w rejonie Gryżyc. Przyczółek zwiększył się do 8 km szerokości i 4 km głębokości.
Centrum Bieniowa ostrzeliwuje 39 Brygada Artylerii.

Rano pierwszy batalion 17 Brygady Zmechanizowanej (6 Korpus Zmechanizowany) wyruszył w kierunku Dobruszowa Małego i zajął pozycję obronną za zaporą w Gorzupii. Drugi batalion zdobył Gorzupię i zajął pozycję przy drodze do Bieniowa. Jedna kompania ruszył w kierunku Bieniowa i zajął pozycję około 1,5 km od Gorzupii za skrzyżowaniem leśnych dróg, już na terenie Bieniowa. Trzeci batalion 17 Brygady Zmechanizowanej obszedł Bieniów od północy i zajął pozycję w lasku około 1 km od zabudowań na wysokości punktu 143.5 (naprzeciw fermy)

Położenie wojsk 17 brygady Zmechanizowanej na dzień 12.02.1945 r.
źródło: Память Народа

Benau Obersdorf znalazł się pod ostrzałem radzieckiej artylerii. Sytuacja mieszkańców stała się napięta, około 13.00 nadszedł rozkaz natychmiastowej ewakuacji. Miejscem ewakuacji miał być Spremberg, miejscowość po zachodniej stronie Nysy. Dla większości mieszkańców było za późno. Stacja kolejowa była nieczynna, personel wcześniej opuścił miejscowość. Na Zachód uciekali ci, co mieli swój transport.

Fragment mapki sytuacyjnej 6 Korpusu Zmechanizowanego na dzień 12.02.1945 r.
źródło: Память Народа

Około godziny 18.00 wojska drugiego i trzeciego batalionu 49 Brygady Zmechanizowanej (6 Korpus Zmechanizowany) oraz artylerii zajęły skraj lasu około 1 km od południowo-wschodniej części zabudowań Bieniowa. W ciągu 2 godzin wojska radzieckie odparły 3 kontrataki Niemców, którzy napierali z siłą do batalionu piechoty przy wsparciu do 10 transporterów opancerzonych.

Około 22.00 112 Dywizja Piechoty wyszła w rejon Gorzupi Górnej, Miodnicy i 2 batalionami oczyszczała las od przeciwnika w rejonie Bobrówki.

Fragment mapki sytuacyjnej 6 Korpusu Zmechanizowanego na dzień 13.02.1945 r.
źródło: Память Народа

13 lutego główne siły 4 Armii Pancernej natarły w kierunku na Bieniów i Żary.
Bieniów broniony był w większości przez oddziały Volkssturmu, w skład którego wchodził batalion 331 Sagan/Land. Oddziały te zostały przejęte przez Wehrmacht i wcielone do 5 batalionu 214 pułku (V/214). Dowódcą pułku był major Gossler. W południowej części Bieniowa znajdował się batalion 147 pułku grenadierów pancernych 25 Dywizji Pancernej.

O 2.30 ukończono budowę 60-tonowego mostu pontonowego w Gryżycach, przez który przeprawia się 10 Korpus Pancerny i 16 Brygada Zmechanizowana (6 Korpus Zmechanizowany).

Około 3.00 trzeci batalion 17 Brygady Zmechanizowanej, który znajdował się 1 km na północ od Bieniowa, został zaatakowany przez oddziały niemieckie, które nadeszły od strony Włostowa. Po blisko 2-godzinnej walce Rosjanie, aby uniknąć okrążenia, wycofali się na wschód Bieniowa, gdzie około 5.00 na skraju lasu spotkali się z 3 Gwardyjską Brygadą Artylerii.
Z Dobruszowa musiał się także wycofać 1 batalion, oba bataliony 17 Brygady skierowano na wschodni brzeg Bobru, gdzie zajęły pozycje po oddziałach 16 Brygady Zmechanizowanej.

Do 7.00 przeprawiają się 127 Pułk Czołgów i podąża w kierunku Bieniowa.

O 13.00 rozkazem dowódcy 4 Armii Pancernej 6 Korpus Zmechanizowany uderza na Bieniów i dalej na Lubsko a 10 Korpus Pancerny na Żary.
Na południe od Bieniowa atakuje 16 Brygada Zmechanizowana (6 Korpus Zmechanizowany) wraz z częścią 112 Dywizją Piechoty, uderza na Złotnik i około 15.00 zdobywa tę miejscowość. Następnie przez Lubomyśl, Surową, Lubanice uderza na Jasień, po krótkim boju około 17.00 zdobywa miejscowość. Około 18.00 Brygada rozpoczęła bój o Lubsko.

Fragment mapki sytuacyjnej 4 Armii Pancernej w dniach 13-17.02.1945 r.
źródło: Память Народа

W tym samym czasie Benau atakuje 49 Brygada Zmechanizowana wraz z 127 Pułkiem Czołgów i częścią 112 Dywizji Piechoty. Około 16.00 centrum Bieniowa zostaje zdobyte. Niemcy kontratakują z rejonu Złotnika siłą 2 kompanii piechoty przy wsparciu 2 panter, 3 dział samobieżnych i 4 transporterów. Brygada odpiera kontratak, zadając nieprzyjacielowi duże straty.
Pierwszy batalion 49 Brygady pozostaje w Bieniowie dla osłony miejscowości z północy. Reszta 49 Brygady około 19.00 rusza przez Biedrzychowice w kierunku Lubska.
Na rubieży Bieniów - Złotnik pozostaje z 2 pułkami 121 Gwardyjska Dywizja Piechoty (121 GDP), która przeprawiała się w rejonie Gryżyc.

W Bieniowie pozostały też oddziały 3 Gwardyjskiej Brygady Lekkiej Artylerii. Obronę linii Naumburg - Benau pozostawiono 167 gwardyjskiemu pułkowi lekkiej artylerii, a linia Naumburg - Oberstdorf (Nowogród - Bieniów Górny) broniona była przez 200 gwardyjski pułk lekkiej artylerii.

10 Korpus Pancerny w godzinach popołudniowych walczy o Żary.

Gdy radziecka 4 Armia Pancerna przekroczyła Bóbr, rzekę także przekroczył nadchodzący z Nowej Soli niemiecki XXIV Korpus Pancerny generała Nehringa i wraz z brygadą policyjną "Wirth", oraz 243 ochronnym batalionem zajął 13 lutego wieczorem położenie na północ od Bieniowa. Bój rozgorzał na nowo. Artyleria niemiecka metodycznie ostrzeliwuje pozycje radzieckie, a lotnictwo prowadzi rozpoznanie i ostrzeliwuje i bombarduje przeprawę i pozycje przeciwnika.

Fragment mapy sztabowej 1 Frontu Ukraińskiego sytuacja w dniach 14-17.02.1945 r.
źródło: Память Народа

14 lutego 1945 r. W godzinach porannych radziecki 6 Korpus Zmechanizowany pod dowództwem Wasyla Orłowa wkroczył do Lubska, po opanowaniu miasta skierował się w kierunku Nysy Łużyckiej na południe od Gubina.
Na lewym skrzydle w Żarach pozostaje 61 Brygada Pancerna, a 62 Brygada Pancerna wraz z 29 Zmotoryzowaną Brygadą Piechoty wyruszają w kierunku Nysy. Około 1.00 w nocy zdobywają Grabik, następnie przez Lipsk Żarski uderzają na Tuplice. Około 10.00 docierają do tej miejscowości i po krótkim boju zdobywają Tuplice, a następnie kierują się do Nysy. Przeprawa przez rzekę nie powiodła się z powodu silnego oporu Niemców, oddziały przechodzą do obrony.
W ciągu dnia nasiliły się ostre walki w Bieniowie i okolicy przeprawy nad Bobrem. Lotnictwo niemieckie i XXIV Korpus Pancerny zapobiegały przekroczeniu rzeki przez jednostki 13 Armii.

Przez Bóbr przeprawia się 28 Pułk Czołgów Ciężkich i wyruszył po marszrucie Złotnik, Bieniów, Surowa, Lubanice, Jasień i około 15.00 dociera do Budziechowa koło Lubska, gdzie łączy się z 16 Brygadą Zmechanizowaną, z którą współdziała.

Około 11.00, 337 Gwardyjski Pułk Piechoty (121 DP) zajął pozycję w Bieniowie, a 340 Gwardyjski Pułk Piechoty ruszył na Jasień.
2 batalion 337 GPP zajął pozycję na północno-zachodnim skraju Bieniowa, 3 batalion zajął centrum Bieniowa frontem na północny-wschód, a 1 batalion ruszył na Żary.

172 Dywizja Piechoty z 2 pułkami uderza na Dobruszów Mały i Białowice oraz walczy na północno-wschodniej rubieży Bieniowa.
2 Batalion 17 Brygady Zmechanizowanej wraz z jedną baterią artylerii, około 14.00 wyrusza w kierunku Dąbrowca. Oddział wpada jednak w okrążenie w odległości 1,5 km od punkty 126.0 (w lesie, w okolicy torów kolejowych). Po 2-godzinnym boju Rosjanom udaje się wydostać z okrążenia i zajmują pozycję obronną około 2 km na zachód od Gorzupi.

Około 18.00, 3 czołgi 126 Pułku Czołgów połączyły się z batalionem 93 Brygady Czołgów i wraz z desantem 3 batalionu 17 Brygady Zmechanizowanej prowadzą bój w rejonie Bieniowa i Surowej.

Położenie 102 Korpusu Piechoty w dniu 14-15.02.1945 r. 337 Pułk Piechoty w Benau.
źródło: Память Народа

O 19.30 Niemcy siłą do batalionu piechoty z 10 czołgami i 12 transporterami zajmują Włostów, a około 21.00 uderzają na Bieniów.

W tym samym czasie Niemcy uderzają z południa i południowego-wschodu na Żary.
O 22.00 Niemcy siłą do 200 żołnierzy, 3 czołgów i transporterów opancerzonych uderzyli od południa i zajęli stację oraz skrzyżowanie w centrum Bieniowa.
Droga z Żar nie była ubezpieczona i uderzenie Niemców spowodowało rozproszenie 3 batalionu, którego 1 kompania wycofała się do Złotnika. Walkę w centrum przez całą noc prowadził 3 batalion 337 Pułku Piechoty.

Wojska 4 Armii Pancernej znajdowały się nad Nysą a 13 Armia Ogólnowojskowa pozostała daleko w tyle na wschodnim brzegu Bobru. Wytworzyła się luka, która została dostrzeżona przez armię niemiecką.

4 Niemiecka Armia Pancerna pod dowództwem Fritza-Huberta Gräsera jeszcze 14 lutego podjęła plan całkowitego odcięcia radzieckich sił i zlikwidowania przyczółku na Bobrze.
XXIV Korpus Pancerny pod dowództwem generała Nehringa (z grupami bojowymi 16 Dywizji Pancernej, 72, 88 i 342 Dywizjami Piechoty) oraz Brygadę Policji SS „Wirth", przy wsparciu 30 czołgów i dział samobieżnych uderzył z północy na Bieniów, gdzie znajdował się sztab 4 Radzieckiej Armii Pancernej z generałem Dimitrijem Leluszenko.
Z południa naciera Korpus Pancerny "Wielkie Niemcy" („Großdeutschland") pod dowództwem generała Jauera wraz z 20 Dywizją Grenadierów Pancernych pod dowództwem majora Chrapkowskiego.
Oddziały w sile ponad dwóch pułków przy wsparciu 20 czołgów przeprowadziły kontratak na Bieniów.

Fragment mapki sytuacyjnej 4 Armii Pancernej w dniach 15-17.02.1945 r.
źródło: Память Народа

Jednostki radzieckie w Bieniowie znalazły się w potrzasku. Oddziały niemieckie wspierane były przez Luftwaffe, które nieustannie bombardowało przeprawę wojsk radzieckich na Bobrze oraz pozycje wojsk nieprzyjaciela.

Wieczorem walczące w Bieniowie oddziały 102 Korpusu Piechoty wzmocniła 17 Brygada Zmechanizowana 6 Korpusu Zmechanizowanego, która powtórnie przeprawia się przez Bóbr. Oddziały zajmują rubież: Północno-wschodnia część Bieniowa - Gorzupia i odpierają ataki wojsk niemieckich z rejonu Krzystkowic. Z pomocą nadchodzi 93 Brygada Pancerna. Walki trwały przez noc.

Raport za dzień 14.02.1945 r. skierowany do Moskwy przez Sztab 1 Frontu Ukraińskiego:

"... Najwyższy Głównodowodzący Marszałek Związku Radzieckiego towarzysz Stalin
Raport bojowy nr 0061
Sztab 1 Frontu Ukraińskiego
15.02.1945 r. godzina 1.40

Przeciwnik... w drugiej połowie dnia (14.02.1945 r.) siłami 2 pułków piechoty z 30-35 czołgami i działami samobieżnymi podjął jednoczesne uderzenie z rejonów Christianstadt (Krzystkowice) i południowo-wschodniego Sorau w ogólnym kierunku na Benau mającym na celu ocięcie naszych wojsk od przeprawy przez Bóbr..." - tłumaczenie własne.

Czwartek, 15 lutego. Niemcy kontynuują kontratak. W Bieniowie broni się: 93 Samodzielna Brygada Pancerna, 17 Brygada Zmechanizowana, 22 Brygada Artylerii Pancernej.

O 7.00 - 172 Dywizja Piechoty wszystkimi siłami uderza na Włostów.

O 8.00 Niemcy siłą około 600 żołnierzy, 6 czołgów, 4 dział samobieżnych, 7 transporterów i wsparciu artylerii i moździerzy uderzyli wzdłuż szosy z kierunku Włostowa i kontynuują atak na centrum Bieniowa.

Położenie wojsk radzieckich w dniach 13-20.02.1945 r.
źródło: Память Народа

0 9.00 od wschodu atakuje 3 batalion 17 Brygady Zmechanizowanej ze wsparciem 3 czołgów T 34, wojska zostały wyparte i około 17 zajmują obronę na wschodnim skraju Bieniowa.
W ciągu dnia 17 Brygada odbiła 4 ataki piechoty przeciwnika przy wsparciu czołgów i artylerii.

11.00 - Niemcy kontratakują w kierunku na Dobruszów Mały z siłą batalionu piechoty i wsparciem 5 transporterów. Z Dąbrowca w kierunku na południowy-zachód uderza batalion piechoty przy wsparciu 10 transporterów, a w tym czasie z Bieniowa na zachód atakuje batalion piechoty przy wsparciu 5 czołgów i 10 transporterów opancerzonych.

337 Gwardyjski Pułk Piechoty broni się w okolicy kościoła, około 13.00 przybywa z pomocą 1 batalion, który znajdował się w Żarach. Pułk w ciągu dnia odbija do 12 kontrataków z trzech stron, w końcu pod naporem przeciwnika wycofuje się na zachodni skraj Bieniowa, gdzie prowadził obronę w okrążeniu. W tym czasie 340 GPP broni się w okolicy Białkowa, a 342 GPP w okolicy Jasienia. Cała 121 Dywizja, wraz ze sztabem Dywizji, który znajdował się w Biedrzychowicach, zostaje odcięta od reszty 13 Armii. Odcięty zostaje także 1 batalion 338 Pułku Piechoty z 172 Dywizji Piechoty, który znajdował się w Białowicach.

W okrążeniu znalazł się też sztab 4 Armii Pancernej.
"...W Bieniowie znajdowały się nasza 22 brygada artylerii pancernej, dwa pułki 68 dywizji artylerii przeciwlotniczej, jednostki artylerii armijnej, kompania ochrony sztabu i sztab armii. Rozgorzał bardzo zacięty bój, walczyli wszyscy, od szeregowych żołnierzy do generałów. Zarówno szeregowi żołnierze, jak i kadra podoficerska i oficerska bili się jak lwy...... W tej niezwykle krwawej, trwającej dwa dni, walce zadaliśmy nieprzyjacielowi kolosalne straty, ale także zostały poważnie nadwerężone nasze szeregi. Wśród poległych znaleźliśmy dowódcę 68 dywizji artylerii przeciwlotniczej pułkownika Aleksandra Fiodorowicza Kozłowa i dowódcę 22 brygady artylerii pancernej, podpułkownika Wasilija Iljicza Prichodkę. Śmierć tych towarzyszy broni odczuliśmy bardzo boleśnie..." - tak wspomina te wydarzenia dowódca 4 Armii Pancernej, ale w wypowiedź generała wkradł się błąd, walki trwały o wiele dłużej.

Według relacji świadków z południa od przejazdu kolejowego Rosjanie kontratakują siłą 6 czołgów z południa w kierunku centrum. Położenie Niemców stało się krytyczne, około 16.00 z pomocą nadleciały niemieckie samoloty i spaliły 3 czołgi, 2 czołgi zostały zniszczone przez żołnierzy, a ostatni uszkodzony wycofał się w kierunku ul. Dolnej.

Po zajęciu centrum Bieniowa Niemcy zabezpieczają drogę Bieniów - Żary i zostawiają w tym miejscu 10 czołgów wraz z piechotą i dodatkowo na przedpolu Złotnika (na wysokości 130.7) wystawiają zasłonę z ciężkich karabinów maszynowych.

Około 17.30 Niemcy od zachodu zaatakowali Biedrzychowice, gdzie znajdował się sztab 121 Dywizji Piechoty. Na pomoc ruszyło z Bieniowa 5 czołgów i kompania ochrony z licznej obstawy dowódcy 4 Armii Pancernej generała-pułkownika Leluszenki. Kontratak został odparty.

Od południa atakują oddziały 20 Dywizji Grenadierów Pancernych, 76 Pułku Grenadierów oraz 500 Batalionu Saperów. Według Rosjan to 2 pułki piechoty przy wsparciu 20 czołgów. Niemcy obchodzą Żary od wschodu i uderzają przez Lubomyśl i Złotnik w stronę Bieniowa. Chcą obejść Bieniów od wschodu i zaatakować Rosjan od tyłu. Zatrzymani zostają jednak w Złotniku, gdzie broni się 2007 Pułk Artylerii Przeciwlotniczej. Ataki nie dają zadawalających rezultatów, dodatkowo na tyłach atakujących Niemców słychać było odgłosy walki 63 Brygady Pancernej. Oddziały niemieckie wycofują się na południe.

Mapka sytuacyjna 93 Brygady Pancernej w boju o Bieniów w dniach 16-19.02.1945 r.
źródło: Память Народа

W tym samym czasie wojska radzieckie (49 Brygada Zmechanizowana) zdobywają przyczółek na Nysie Łużyckiej w okolicach Gross Gastrose, na południe od Gubina.
Wojskom niemieckim udało się okrążyć broniącą się w Żarach 61 Brygadę Pancerną oraz odciąć główne siły 4 Armii Pancernej znajdujące się nad Nysą Łużycką i znajdującą się w Jasieniu 121 Dywizję Piechoty 13 Armii.

Słabe postępy atakującej w rejonie Nowogrodu 3 Armii i 25 Korpusu Pancernego, które związały niewielkie siły nieprzyjaciela, powodują, że Niemcy przerzucają w rejon Bieniowa nowe jednostki.

Sytuacja ta zaniepokoiła marszałka Iwana Koniewa dowódcę I Frontu Ukraińskiego. Tak wspomina te wydarzenia w swojej książce "Notatki dowódcy frontu 1943-1945".
"... Niestety, nasza 13 armia nie wykorzystała otwierających się przed nią możliwości i nie pośpieszyła w ślad za czołgistami. Działając w tym wypadku nie dość energicznie, co można, prawdę mówiąc, wytłumaczyć skrajnym zmęczeniem ludzi, nie doszła do Nysy i Niemcom udało się scalić przerwany front na tyłach armii Leluszenki. Walki piechoty miały tu charakter długotrwały, a komunikacje czołgistów były przez kilka dni przerwane.
Zmusiło mnie to do wyjazdu do 13 armii i 4 armii pancernej. Do czołgistów jednak tego dnia nie udało mi się przedostać. Łączność z Leluszenką utrzymywano tylko przez radio. Pozostałem w armii generała Puchowa. Razem postaraliśmy się naprawić sytuację..."

Zgodnie z rozkazami Koniewa Leluszenko uzyskał zgodę na wycofanie części wojsk znad Nysy, a Puchow miał wprowadzić do boju 27 Korpus Piechoty. Dodatkowo dowódca 3 Armii otrzymał rozkaz przyśpieszenia działań na swoim skrzydle i sforsowania Bobru.

Około 19.00 na zachodni brzeg Bobru przeprawia się 147 DP (102 KP).

27 Korpus Piechoty przeprawia się na zachodni brzeg Bobru w rejonie Gryżyc. 280 Dywizja Piechoty kieruje się w rejon Bieniowa.

Z "Dziennika Bojowego 4 Armii Pancernej" za dzień 15.02.1945 r.:

"... Przeciwnik policyjną brygadą Wirth" uzbrojoną głównie w pancerfausty, przy wsparciu 20 czołgów, 10 transporterów opancerzonych i artylerii z rana 15.02.1945 r. przeszedł w ofensywę z rejonu Christianstadt (Krzystkowic) na południe. Jednocześnie siłą do 2 pułków piechoty przy wsparciu 20 czołgów, część bojowej grupy "Zimmermann" z rejonu lasu 2 km od południowo-wschodniego Sorau przeszedł w ofensywę w kierunku na Waltersdorf, Benau w celu przejęcia przeprawy na rzece Bóbr i odcięcia części armii znajdującej się nad Nysą..."- tłumaczenie własne.

Mapka sytuacyjna 147 Dywizji Piechoty w dniach 16-20.02.1945 r.
źródło: Память Народа

16 lutego 1945 r. Z rejonu Gubina nadchodzi 1 Karną Brygadę SS „Dirlewanger" (okryta złą sławą i szczególnym okrucieństwem w tłumieniu powstania warszawskiego), która po zdobyciu Lubska wspólnie z jednostkami 25 Dywizji Pancernej uderzają na Bieniów.
W tym samym czasie do Bieniowa przybywa 66 forteczny batalion karabinów maszynowych oraz 8 pułk piechoty z 2 Dywizji Piechoty.
Broniące się tu oddziały radzieckie 102 Korpusu Piechoty po zaciętych walkach opuszczają wieś.
Niemcy zostawiają ubezpieczenie w Bieniowie i uderzają na Złotnik, gdzie broni się radziecki 2007 Pułk Przeciwlotniczy.

Do boju włącza się 27 Korpus Piechoty w składzie 280 i 6 Gwardyjska Dywizja Piechoty, 2 Haubiczna Brygada Artylerii, 16 Brygada Moździerzy Ciężkich, 19 Gwardyjska Brygada Moździerzy, 493 Pułk Artylerii Przeciwpancernej i 1/323 Pułk Moździerzy Artylerii Rakietowej.

O 9.30 po 15-minutowym przygotowaniu artyleryjskim do boju ruszają oddziały 93 Samodzielnej Brygady Pancernej wraz z 280 Dywizją Piechoty (27 Korpus Piechoty).

Pierwszy batalion 93 Brygady Pancernej wraz z częścią 1035 Pułku 280 Dywizji Piechoty atakuje ze wschodu, wzdłuż drogi w kierunku centrum.
Drugi batalion wraz z 1033 Pułkiem Piechoty (280 DP) naciera w kierunku centrum wzdłuż torów kolejowych z południowego zachodu.
Trzeci batalion wraz z desantem uderza od południa na centrum Bieniowa.

W tym czasie 17 Brygada Zmechanizowana (6 Korpus Zmechanizowany) wiedzie bój na wschodnim skraju Bieniowa.

172 Dywizja Piechoty (102 KP) wiedzie bój na rubieży Dobruszów Mały - Dąbrowiec - Włostów.

Do boju wkracza 147 Dywizja Piechoty i uderza swoimi pułkami. 15 PP walczy w lesie w okolicy skrzyżowania dróg Włostów - Gorzupia, na jego lewym skrzydle walczy 640 PP, a 600 PP bronił się na północno-wschodnim i wschodnim skraju Bieniowa.

Z powodu roztopów i ukrytych po domach "faustników" ("faustnik" - żołnierz niemiecki wyposażony w pancerfaust - granatnik przeciwpancerny), Rosjanie nie mogli rozwinąć ataku, czołgi musiały poruszać się po drodze około 100 metrów za piechotą.

Niemcy bronią każdy dom, każdy kamienny budynek. Rosjanom udaje się zdobyć budynek dopiero wtedy, gdy został ostrzelany z dział czołgów, artylerii lub moździerzy i dopiero gdy budynek był częściowo zburzony i się palił, z piwnic wychodzili żołnierze karnego batalionu.
Dodatkowo artyleria niemiecka prowadzi silny ostrzał wschodniego krańca Bieniowa.

Fragment mapki sytuacyjnej 6 Korpusu Zmechanizowanego w dniach 17-20.02.1945 r.
źródło: Память Народа

Na zachodnim krańcu Bieniowa broni się okrążony 337 Pułk 121 Dywizji Piechoty (102 KP) i próbuje atakować w kierunku na wschód, w kierunku Bobru.
W krwawych walkach Niemcy za cenę dużych strat odpierają ataki i utrzymują swoje pozycje. W ciągu dnia Rosjanom udaje się zdobyć 4 domy na Bieniowie Górnym.
W rejonie Bieniowa ataki przeplatają się z kontratakami przeciwnika wiele razy w ciągu dnia i nie dają zadawalających rezultatów żadnej ze stron.
Aby utrzymać przyczółek, dowódca 4 Armii Pancernej odwołuje część sił 6 Korpusu Zmechanizowanego Gwardii, m.in. jego 49 Brygadę Zmechanizowaną oraz 13 i 28 Pułk Czołgów Ciężkich, z nyskiego przyczółka do uderzenia na Bieniów.

W czasie bitwy szwankuje łączność, generał Leluszenko, aby wydać rozkaz dowódcy 6 Korpusowi Zmechanizowanego robi to przez d-cę 10 Korpusu Pancernego. Rozkazy przychodzą z 2-3 godzinnym opóźnieniem.

O godzinie 11:30 wysyła szyfrogram: "...Командиру 10 ТК для срочной передачи командиру 6 МК. Командиру 6 МК оставить прикрытие на р. Нейсе и 112-й СД в районе Зоммерфельд, и главными силами немедленно нанести удар через Зоммерфельд, Гассен на Бенау навстречу 93 ОТБР..."

"... Dowódcy 10 K. Panc. dla pilnego przekazania dowódcy 6 K. Zmech. Dowódca 6 Korpusu Zmechanizowanemu pozostawić zabezpieczenie na rzece Nysie i z 112 Dywizją Piechoty w rejonie Sommerfeld, z głównymi siłami natychmiast uderzyć przez Lubsko, Jasień na Bieniów naprzeciw 93 Obwodowej Samodzielnej Brygady Czołgów..." - tłumaczenie własne.

O godzinie 15:20 oddział 6 Korpusu Zmechanizowanego wyrusza w stronę Bieniowa.
Od zachodu przebija się 13 Pułk Czołgów Ciężkich, 2 bataliony 49 Brygady Zmechanizowanej i jeden pułk 112 Dywizji Piechoty i 52 Samodzielny Dywizjon Moździerzy.
28 Pułk Czołgów Ciężkich pozostaje dla obrony Przewozu.

W tym czasie 6 Dywizja Piechoty Gwardii 27 Korpusu wraz z 63 Brygadą Pancerną przerwała pierścień okrążenia Niemców w rejonie Żar i odblokowuje broniącą się w mieście 61 Brygadę Pancerną.

Raport za dzień 16.02.1945 r.:
"... Moskwa
Głównodowodzący Marszałek Związku Radzieckiego towarzysz Stalin
Raport bojowy nr 0064
Sztab 1 Frontu Ukraińskiego
17.02.1945 r. godzina 2.00

...atak siłami do 30 czołgów z piechotą z kierunku Christianstadt wyszedł w rejon Benau i w ciągu dnia kontynuował atak w kierunku południowym, próbując zjednoczyć się z grupą pancerną liczącą 20 czołgów z piechotą, atakujących z rejonu Marsdorf (Marszów)..." - tłumaczenie własne.

Położenie wojsk 17 brygady Zmechanizowanej na dzień 17.02.1945 r.
źródło: Память Народа

17 lutego. W centrum Benau cywile wykorzystują chwile ciszy i organizują ewakuację. Około 30 chorych, kobiet i dzieci zostaje ewakuowanych wojskowymi ciężarówkami, pozostali muszą radzić sobie sami. Ci, co zostają, kryją się w piwnicach.

Główne siły 6 Korpusu Zmechanizowanego idące na odsiecz zatrzymane zostały w okolicy Lubska. Ze wschodu na centrum Bieniów atakuje: 17 Brygada Zmechanizowana z 126 Pułkiem Czołgów, 93 Samodzielna Brygada Czołgów i 280 Dywizja Piechoty przy wsparciu 1228 Pułku Artylerii Samobieżnej i 169 Gwardyjskiego Pułku Haubic (2 Brygada Artylerii).
172 i 147 Dywizja Piechoty w dalszym ciągu wiodą bój z przeciwnikiem na wysokości torów kolejowych na szlaku Dąbrowiec - Bieniów.

Około 10.00 na zachodni kraniec Bieniowa gdzie znajdowała się 337 Gwardyjska Dywizja Piechoty oraz na Biedrzychowice gdzie mieścił się sztab dywizji, ze wszystkich stron atakują Niemcy siłą 2 pułków piechoty przy wsparciu 22 pojazdów pancernych. Ciężkie walki trwają przez noc. Na pomoc rusza ochrona dowódcy 4 Armii Pancernej. Niemcy zostają odparci.

Na wschodzie w ciągu dnia 1 batalion 93 Brygady Pancernej wraz 1035 Pułkiem (280 Dywizja Piechoty) zdobywa piąty dom w Bieniowie Górnym, 2 batalion atakujący z 1033 Pułkiem od południowego-zachodu zajmują pozycję wzdłuż torów kolejowych i cegielni naprzeciwko stacji kolejowej. 3 batalion atakujący 8 czołgami od południa dotarł do skrzyżowania dróg w centrum Bieniowa i zajął pozycję koło kościoła.

Radzieckie ataki na Bieniów i Złotnik są rozbijane przez jednostki SS „Dirlewanger" i 25 Dywizję Pancerną.

Broniącemu się w okrążeniu 337 GPP zaczyna brakować amunicji. Nocą Rosjanie na samolotach PO-2 ("Kukuruźnik") dostarczają broniącym się amunicję, granaty i żywność. W drodze powrotnej samoloty zabierają ciężko rannych.

Sytuacja staje się dramatyczna. Dowódca 4 Armii Pancernej prosi dowództwo frontu o odwołanie znad Nysy wszystkich swoich jednostek.

O godzinie 23:15 generał Leluschenko wysyła raport do sztabu frontu: "...В связи с тем, что в течение двух дней войска 13 А не продвинулись вперед, прошу разрешения повернуть все части армии, находящиеся на р. Нейсе с целью нанесения общего удара на Зорау, Бенау и разгрома Бенаусской группировки противника совместно с частями 13 А. В дальнейшем совместно с 13 А вновь выдвинуться к реке Нейсе...",
w wolnym tłumaczeniu: "... W związku z tym, ze w ciągu ostatnich 2 dni 13 Armia nie posuwa się do przodu, proszę o pozwolenie na odwołanie wszystkich wojsk znajdujących się nad Nysą, w celu uderzenia na Sorau, Benau i rozgromienie bieniowskiej grupy przeciwnika z wszystkimi siłami 13 Armii. Następnie z wszystkimi siłami 13 Armii ponownie przejść do Nysy..." (tłum. własne).

Marszałek Koniew nie wyraża na to zgody.

Na północ od Nowogrodu przez Bóbr przeprawia się 3 Armia Gwardii.

Sztab 147 Dywizji w południowo-wschodniej części Bieniowa.

Fragment mapy sztabowej 1 Frontu Ukraińskiego sytuacja w dniach 17-19.02.1945 r.
źródło: Память Народа

Z "Dziennika Bojowego 4 Armii Pancernej":

" ...17.02.1945 r... z zachodniej części Benau, zagajników południowego Benau i z lasów na wschód od Sorau przeciwnik w ciągu dnia i nocy wielokrotnie kontratakował siłami 5-10 czołgów i dział samobieżnych wraz z piechotą na wschód i północ. Wszystkie ataki przeciwnika siłami Armii były odbite.
Do 19.00 część policyjnej brygady "Wirth" wzmocniona 35 czołgami z działami samobieżnymi i 20 transporterami opancerzonymi stawiała opór na rubieży: Benau, po linii torów kolejowych, wschodni skraj lasu południowego Benau, zachodnia część Waltersdorf i w rejonie lasu wschodniego Sorau..." - tłumaczenie własne.

"...podczas nocnych ataków wroga w Benau Niemcy metodycznie używali rakietnic oświetlających, a jeśli wykryli ruch przeciwnika, otwierali potężny ogień ze wszystkich rodzajów broni znajdujących się w tym miejscu. Ponadto w nocy Niemcy systematycznie ostrzeliwali przypuszczalne miejsca koncentracji wroga i wzdłuż dróg..." - z "Raportu bojowego 93 Brygady Pancernej" - tłumaczenie własne.

18 lutego 1945 r. Ciężkie walki nad Bobrem trwają nadal. Walcząca w Żarach radziecka 61 Brygada Pancerna (10 Korpusu Pancernego Gwardii) dostaje rozkaz od dowódcy frontu, aby połączyć się z przychodzącym znad Nysy 6 Korpusem Zmechanizowanym i wspólnie uderzyć na Bieniów. Sytuacja dla wojsk radzieckich staje się krytyczna. Niemcy praktycznie pod koniec dnia wyparli Rosjan z Bieniowa. Dowódca 121 Dywizji dostaje rozkaz od dowódcy 102 Korpusu uderzenia 2 pułkami na Bieniów.

Fragment mapki sytuacyjnej 4 Armii Pancernej w dniach 18-20.02.1945 r.
źródło: Память Народа

Rosjanie bronią się na wysokości linii kolejowej Krzystkowice - Bieniów.
172 DP na wysokości Dobruszów Mały - Dąbrowiec - Włostów.
147 DP na lewej flance, od skrzyżowania polnych dróg na wysokości Włostowa po południowo-wschodni kraniec Bieniowa.
17 Brygada Zmechanizowana z pięcioma czołgami T- 4 ze składu 126 Pułk Czołgów wraz z 280 Dywizją i wsparciu artylerii atakują w kierunku centrum.
2 baterie SU-57 z 2 Dywizjonu 22 Samobieżnej Brygady Artylerii wspierają działania czołgów.

Niemcy kontratakują, z centrum wyparli 3 batalion 93 Brygady, który musiał wycofać się na południe w kierunku Lisiogórek, a następnie do Surowej. Następnie uderzają na wschód Bieniowa, gdzie odbijają zdobyte wcześniej domy, niszczą 3 czołgi 1 batalionu 93 Brygady Pancernej i rozpraszają oddziały 1035 Pułku (280 DP).
Z pomocą ruszyło radzieckie lotnictwo, które ostrzelało i zbombardowało pozycje niemieckie na wschodzie i północy Bieniowa. Niemcy musieli przerwać natarcie.

Od rana Niemcy atakują zachodni kraniec Biedrzychowic. Sytuacja staje się dramatyczna. O 13.00 dowódca 121 Dywizji odwołuje z Białkowa 340 Dywizję i rozkazuje jej uderzyć na Biedrzychowice. Po forsownym marszu Rosjanie uderzają na tyły niespodziewających się takiego manewru Niemców. Sztab Dywizji zostaje odblokowany.
W tym samym czasie na Dolnym Bieniowie Niemcy zaatakowali z północy i wschodu broniącą się w okrążeniu 337 GPP (121 DP) z siłą 300 żołnierzy, 3 czołgów, 4 dział samobieżnych i wielu transporterów. Dodatkowo na pułk spadł zmasowany ogień 3 baterii artyleryjskich.
Po 6-godzinnym boju około godziny 17.00 Rosjanie wycofali się i okopali na zachodnim skraju lasu około 400 metrów od wschodniego krańca Biedrzychowic. Część żołnierzy wycofała się do samych Biedrzychowic.
Około 19.00 na pomoc przyszedł 340 GPP (121 GDP)

Położenie wojsk na dzień 18-19.02.1945 r.
źródło: Память Народа

280 DP (27 KP) prowadzi bój wraz 17 i 93 Brygadą Zmechanizowaną. Prawe skrzydło 280 Dywizji na wschodnim skraju Bieniowa oraz na wysokości cegielni w południowej części Bieniowa, centrum w rejonie punktu 130,7 na polu między Złotnikiem a Bieniowem, lewe skrzydło w Lubomyślu.
6 Gwardyjska Dywizja Piechoty dwoma pułkami zajmuje rubież na południowo wschodnim skraju Żar i jednym pułkiem w Kadłubii.
117 Gwardyjska Dywizja Piechoty w okolicach Marszowa.

Wieczorem wojska 6 Korpusu Zmechanizowanego w zestawie 13 Pułku Czołgów Ciężkich z 416 Pułkiem Piechoty, z czołgami 127 Pułku Czołgów z 49 Brygady Zmechanizowanej oraz 61 Brygadą Pancerną, 359 baterią artylerii oraz kompanią saperów osiągnęły zachodni skraj Bieniowa. Czołgi zostały wzmocnione przez 2 baterie SU 57 z 22 Samobieżnej Brygady Artylerii.

Również 18 lutego 21 Korpus 3 Armii zdobywa Nowogród Bobrzański, a 13 Armia zdobywa Żagań, dochodzi do przełomu.
W wyniku opanowania Żar, Żagania i Nowogrodu B. powstała dla nieprzyjaciela groźba oskrzydlenia jego oddziałów walczących w rejonie Bieniowa.

Bitwa w okrążeniu 337 Pułku Piechoty i sztabu 121 Dywizji w dniach 15-19.02.1945 r.
źródło: Память Народа

Z "Dziennika Bojowego 4 Armii Pancernej": "... 18.02.1945 r... W rejonie na południe od Christianstadt i północ od Sorau część policyjnej Brygady "Wirth", 105 pułk piechoty 72 Dywizji Piechoty, 4 ochronny, 23 szkolny, 47 i 49 batalion folkszturmu, 3 batalion niszczycieli czołgów i 5 różnych grup bojowych, przy wsparciu 35-40 czołgów i dział samobieżnych, z transporterami opancerzonymi stawiała zacięty opór wobec działań naszych jednostek i do 19.00 prowadził bój w rejonach: Benau, las południowo-zachodniego Benau, zachodnia część Waltersdorf i w lasach wschodniego Sorau..." - tłumaczenie własne.

"... 18.02.1945 r. według zeznań więźniów i dokumentów poległych żołnierzy w Benau bronił się 66 forteczny batalion karabinów maszynowych, 2 szturmowy pułk SS Brygady "Dirlewanger", 222 szkolny batalion grenadierów, prawdopodobnie 8 pułk piechoty 2 Dywizji Piechoty..." - z "Działań bojowych 17 Gwardyjskiej Brygady Zmechanizowanej" - tłumaczenia własne.

Fragment mapki sytuacyjnej 4 Armii Pancernej w dniach 15-19.02.1945 r.
źródło: Память Народа

19 lutego 1945 r. Od zachodu atakuje 6 Korpus Zmechanizowany Gwardii, 61 Brygada Pancerna (10 Korpus Pancerny), część 112 Dywizji Piechoty (24 Korpus Piechoty) oraz 121 Dywizja Piechoty (102 Korpus Piechoty), ze wschodu, po krótkim przygotowaniu artyleryjskim do boju rusza 17 Brygada Zmechanizowana, od południowego wschodu 93 Samodzielna Brygada Pancerna z 280 Dywizją Piechoty (27 Korpus Piechoty) oraz odziały 102 Korpusu Piechoty 13 Armii.
Radzieckie samoloty bombardują i ostrzeliwują pozycje niemieckie w Benau oraz wojska na północnym skraju Bieniowa.

Atak na Bieniów nastąpił około północy po ostrzale artyleryjskim na wschodnią część Bieniowa. Oddziały 6 Korpusu Zmechanizowanego w składzie 13 Pułku Czołgów Ciężkich, 2 bataliony 49 Brygady Zmechanizowanej z czołgami 127 Pułku Czołgów oraz 416 Pułk Piechoty (112 Dywizja Piechoty) atakuj wzdłuż drogi ze wschodu w kierunku centrum. O 2.30 oddziały zajmują 6 domów na dolnym Bieniowie, które na swoją kwaterę zajmują sztaby poszczególnych oddziałów. Nieprzyjaciel stawiał silny opór, rozpoczęła się walka o każdy dom. W tym czasie w ciemnościach od pancerfausta spłonął jeden czołg ciężki IS-2. 13 Pułk Czołgów Ciężkich wstrzymał atak, do przodu rusza 416 Pułk. Około 3.00 61 Brygada Pancerna uderza z południowego zachodu na centrum Bieniowa, 2 batalion czołgów zajmuje pozycje w okolicy kościoła, 1 batalion zajmuje miejsce około 300 metrów na zachód od kościoła.
O 4.00 Niemcy kontratakują w okolicach kościoła z siłą batalionu przy wsparciu czołgów. Na pomoc przychodzi 1 batalion czołgów i odpierają kontratak.
W tym samym czasie oddziały 6 Korpusu Zmechanizowanego zostały zaatakowane siłą kompanii piechoty. Oddziały odpowiadają ogniem czołgów i odpierają atak.
Od rana od wschodu atakuje 337 i 340 GPP z Biedrzychowic w kierunku centrum Bieniowa.

Mapka sytuacyjna 61 Brygady Pancernej na dzień 19.02.1945 r.
źródło: Память Народа

63 Brygada Pancerna wraz z 6 Dywizją Piechoty i częścią sił 22 Samobieżną Brygadą Artylerii po silnym ostrzale artyleryjskim o 7.50 przystąpiły do likwidacji oddziałów niemieckich na wschód od Żar na linii Żary - Olszyniec. Niemcy stawili silny opór i około 9.00 sami przystąpili do kontrataku z siłą do pułku piechoty przy wsparciu czołgów i wozów pancernych. Niemcy idą na pomoc, jak to określili Rosjanie Garnizonowi Benau, chcieli uderzyć od tyłu na atakujących Rosjan. Wywiązał się bój, który trwał około 2 godzin. Niemcy przebili się i ruszyli na Bieniów, ale przybyli na miejsce z dużym opóźnieniem, gdy losy bitwy były praktycznie przesądzone.

O 12.30 oddziały niemieckie z siłą do batalionu piechoty przy wsparciu 4 czołgów, artylerii i moździerzy z południa (z rejonu Lisiogórek, punkt 158,3) ruszyły na Bieniów, gdzie napotkały silny ostrzał 13 Pułku Czołgów i 61 Brygady Pancernej. Niemcy przerwali atak i odstąpili na południe.

W tym samym czasie z południowego zachodu na zachodni skraj Bieniowa w rejon położenia sztabu 6 Korpusu Zmechanizowanego i 61 Brygady Pancernej uderzyli Niemcy z siłą do batalionu piechoty. Wywiązała się walka wręcz, w której brali udział też oficerowie sztabu. Na pomoc przychodzi bateria 359 pułku przeciwlotniczego.

Około 18.00 - 19.00 centrum Bieniowa zostaje zdobyte. Pod naporem wojsk radzieckich oddziały niemieckie wycofują się około 500 metrów na północ, gdzie zostają ostrzelane przez lotnictwo radzieckie.

Położenie pułków 147 Dywizji w boju za Bieniów w dniu 19.02.1945 r.
źródło: Память Народа

Na wschodzie linia obrony Niemców znajduje się na linii kolejowej Dąbrowiec - Bieniów. Około 9.00 -10.00 przy wsparciu artylerii i lotnictwa do boju ruszają Rosjanie. 172 Dywizja uderza w kierunku Dąbrowiec - Włostów, 640 Pułk Piechoty (147 Dywizja Piechoty) wraz z 514 Pułkiem (172 Dywizja Piechoty) w kierunku: Północna część Bieniowa - Włostów, 600 Pułk północna część Bieniowa,1035 Pułk Piechoty (280 Dywizja Piechoty) centrum i południowa część Bieniowa. Z północnego wschodu atakuje 17 Brygada Zmechanizowana z 126 Pułkiem Czołgów a od południowego wschodu 93 Samodzielna Brygada Czołgów oraz 22 Samobieżna Brygada Artylerii. Atak nie jest zadowalający, w trybie pilnym zostaje ściągnięty 15 pułk Piechoty (147 Dywizja Piechoty), który do tej pory walczył w okolicach Włostowa. 15 Pułk wchodzi do walki około 11.00 i prowadzi swój bój wzdłuż drogi w kierunku centrum.
Około 13.00 Rosjanie wypierają Niemców z okolic przystanku Bieniów Górny, którzy wycofują się około 150 metrów w kierunku zachodnim i znów zajmują pozycję obronną. Dopiero około 16.00 Rosjanom udaję się przełamać linię obrony na torach. Niemcy wycofują się w kierunku północnym.
15 Pułk Piechoty (147 DP) wraz z 280 DP około 19.00 dochodzą do centrum, gdzie spotykają się z jednostkami radzieckimi atakującymi od zachodu.

"... Ciężkie walki rozgorzały o Bieniów, broniony przez pododdziały 1 karnej brygady „Dirlewangera". Do końca dnia oddziały 102 korpusu piechoty, tocząc zażarte boje niemal o każdy dom, wyparły hitlerowców z tego silnego punktu oporu. Wieś, która kilkakrotnie przechodziła z rąk do rąk, została prawie całkowicie zniszczona..." - fragment z książki Bolesława Dolaty "Wyzwolenie Dolnego Śląska".

15 Pułk Piechoty (147 DP) w boju o Bieniów w dniu 19.02.1945 r.
źródło: Память Народа

"... Toczyły się zacięte walki o zdobycie Benau, które we wschodniej części Benau często przeradzały się w walkę wręcz w budynkach i piwnicach, w wyniku których obie strony poniosły znaczne straty..." - fragment "Raportu Bojowego " 93 Samodzielnej Brygady Pancernej -tłumaczenie własne.

"... Walka o Benau była bardzo zacięta. Wróg tkwił w ceglanych budynkach i piwnicach, połączonych transzejami. Zaminował drogi i barykady. Niemcy bronili się zaciekle. Musiano użyć bezpośredniego ognia całej artylerii, aby wzmocnić osłabioną w bojach 280 Dywizję, podporządkowano jej armijny batalion inżynieryjno-saperski i 128 pułk moździerzy. Artylerzyści zniszczyli budynki z kamienia i znajdujące się w nich punkty ogniowe wroga. Współdziałając z nimi, moździerze niszczył siły wroga w okopach, za domami i w ogrodach.
Po krótkim uderzeniu artylerii o 9 rano 19 lutego do ataku ruszyli szturmowe grupy 280 Dywizji i 23 zmotoryzowanej brygady inżynieryjno-saperskiej. Żołnierze przenosili się z miejsca na miejsce i często używali materiałów wybuchowych, miotaczy ognia i zdobycznych pancerfaustów... Plutony porucznika M. G. Czerdakowa i sierżanta F. J. Siwogo przebiły się do centrum Bieniowa.
Pokonując barykady i ogrodzenia, do centrum weszły inżynieryjne bataliony i połączyły się z częścią 121 Dywizji Strzelców Gwardii.
20 lutego 1945 Benau padł..." - fragment książki "W ogniu walki: Bojowa droga 13 Armii" (tłumaczenie własne).

Fragment mapy sztabowej 4 Armii Pancernej w dniach 13-19.02.1945 r.
źródło: Память Народа

Po opanowaniu Bieniowa 93 Brygada Pancerna otrzymała rozkaz oczyszczenia lasów południowo-zachodniego Bieniowa w kierunku 63 Brygady Pancernej nadchodzącej z Żar.
Około 22.00 61 Brygada Pancerna wyrusza z Bieniowa w kierunku Surowej, gdzie zajęła obronę w gotowości odparcia kontrataków. Jeden z plutonów zajął pozycję w okolicy krzyżówki na końcu Drożkowa.
337 i 340 GPP wracają w okolice Biedrzychowic i Bieniowa Dolnego i oczyszczają las na północ oraz odpierają kontrataki. 15 PP i 280 DP oczyszcza las na północno-zachodniej części Bieniowa i odpierają kontrataki ze wschodu.
600 PP przełamał linię obrony Niemców na linii kolejowej i zajął przyczółek około 500 m na północ od przejazdu kolejowego na Górnym Bieniowie.
Według świadków Rosjanie przełamali jeszcze obronę na linii kolejowej w okolicy Dąbrowca. Szybki kontratak V/214 pułku wyparł Rosjan za tory. Wieczorem około 22 zgodnie z rozkazem Niemcy "po cichu oderwali się od wroga".

17 Brygada Zmechanizowana, 13 Pułk Czołgów Ciężkich, oddział 6 Korpusu Zmechanizowanego oraz 416 Pułk Piechoty zostały na noc w Bieniowie, zajmując tzw. wszechstronną obronę (obronę w okrążeniu) aby w razie czego odeprzeć ataki z każdej strony.
Sztab Korpusu, 33 Samodzielny Batalion Łączności, 22 Samodzielny Batalion Saperski, 396 Pułk Przeciwlotniczy, 1/39 dywizjon artyleryjskiej brygady oraz tyły 16 i 49 Brygady znajdowały się w lesie 2 km od południowo wschodniego Bieniowa.
W południowo-wschodniej części Bieniowa znajduje się Sztab 147 Dywizji.

Położenie jednostek niemieckich w rejonie znacznie się pogorszyło, aby uniknąć całkowitego rozgromienia, dowódca niemieckiej 4 Armii Pancernej generał Gräser 19 lutego wydał rozkaz wstrzymania kontrataków na Bobrze i wycofania się za Nysę.

Brygada „Dirlenwanger" odeszła bezpośrednio do Gubina gdzie trwały już walki o zdobycie miasta.
XXIV Korpus Pancerny generała Nehringa wycofał się do Lubska, skąd nocą 20 na 21 lutego wyruszył w kierunku Gubina.

Położenie wojsk 17 brygady Zmechanizowanej na dzień 20.02.1945 r.
źródło: Память Народа

Z "Dziennika Bojowego 4 Armii Pancernej": "... W rejonie Christianstadt, Sorau jednostki Brygady SS Dirlewanger, ostatki 72 Dywizji Piechoty, 20 Dywizji Grenadierów Pancernych, 4 ochronnym i 23 szkolnym batalionem, 3 batalionem niszczycieli czołgów, w łącznej sile do 30 czołgów ogniem i kontratakami stawiały zacięty opór wobec naszej armii.
Wróg został wyparty z Benau, tracąc w tej bitwie 32 czołgi i do 1000 ludzi ..." - tłumaczenie własne.

20 lutego 1945 r. Od rana pułki piechoty przeczesują miejscowość i lasy na północ od Bieniowa.

600 PP o godzinie 10.00 zajął Włostów, o 11.30 pułk skierował się w kierunku Lubska, a jego miejsce zajął 640 PP.

W Bieniowie znajduje się 39 Brygada Artylerii, która wraz z 169 gwardyjskim haubicznym pułkiem i dywizjonem 98 Haubicznej Brygady Artylerii Ciężkiej zabezpiecza miejscowość przed kontratakami czołgów, i tak:
1 dywizjon w południowej części Bieniowa zabezpiecza od kontrataków ze strony Żar.
2 dywizjon w północno-zachodniej i południowo-zachodniej części Bieniowa zabezpiecza od ataków z kierunku Jasienia.
3 dywizjon w północnej części miejscowości zabezpieczał od ataków od strony Krzystkowic.

Schemat szyku bojowego w dniu 20.02.1945 r. (102 KP)
źródło: Память Народа

17 Brygada Zmechanizowana o godzinie 16.00 wyrusza z rejonu Bieniowa w kierunku Nysy.
W Bieniowie pozostaje Sztab 102 Korpusu Piechoty.

Rozbicie głównych sił niemieckiej 4 Armii Pancernej Grupy Armii „Środek" otworzyło drogę radzieckiej 13 Armii.
Dopiero 21 lutego wojska radzieckie, po całkowitym rozgromieniu oddziałów niemieckich w rejonie Bieniowa, Nowogrodu Bobrzańskiego, Żar i Żagania osiągnęły Nysę Łużycką.

W walkach o Bieniów Niemcy ponieśli duże straty. Według raportu przekazanego do Sztaby Generalnego przez sztab 1 Frontu Ukraińskiego zniszczono 32 czołgi i ponad 1000 żołnierzy i oficerów nieprzyjaciela.
Według Sztabu Artylerii 102 Korpusu Piechoty w w dniach 15 - 20.02.1945 r. w walkach o Bieniów zginęło 1200 żołnierzy niemieckich, a na polu walki tylko w rejonie Benau Niemcy pozostawili 485 trupów żołnierzy i oficerów.
Według danych 93 Brygady Pancernej w okresie walk o Bieniów zabito ponad 1380 żołnierzy i oficerów oraz zniszczono 32 czołgi.

Wielką rolę w walkach o Bieniów odegrało lotnictwo, o czym mówią sami dowódcy.

Dowódca I Frontu Ukraińskiego Iwan Koniew tak pisze w swoich wspomnieniach: "...obaj dowódcy armii, zarówno Puchow, jak i Leluszenko, nie ukrywali prawdy w obawie przed przykrościami z "góry", nie usiłowali działać cichaczem... Dzięki temu natychmiast zastosowaliśmy dostępne nam środki, m.in. na szeroką skalę wykorzystaliśmy lotnictwo. Pogoda poprawiła się i nasi lotnicy wykonali zmasowane uderzenie na wojska nieprzyjaciela..."

Dowódca 4 Armii Pancernej Dimitrij Leluszenko wspomina: "... Wysoce efektywne wsparcie naszych działań zapewniły: korpus lotnictwa myśliwskiego pod dowództwem generała Wiaczesława Michajłowicza Zabałujewa, 2 korpus lotnictwa myśliwskiego generała Aleksieja Siergiejewicza Błagowieszczenskiego i 3 korpus lotnictwa szturmowego pod dowództwem generała M. Gorłaczenki. Bardzo skutecznie osłaniały one nacierające oddziały czołgów przed uderzeniami lotnictwa nieprzyjaciela. Szczególnie wyróżniła się w tym 322 dywizja lotnictwa szturmowego generała A. Siemionowa..."

Dowódca 13 Armii Nikołaj Puchow 20 lutego 1945 r. wysyła telegram na ręce dowódcy 2 Korpusu Lotnictwa Szturmowego generała Slusariewa o treści: "... Przekażcie moje podziękowania dla pilotów myśliwców i samolotów szturmowych z 5 pułku z 11 Dywizji Lotnictwa Myśliwskiego Gwardii. Za wczorajszą dobrą walkę i zniszczenie przeciwnika w rejonie Benau-Kunzendorf..."

A to kilka informacji z Dzienników Bojowych 2 Armii Lotniczej:

15.02.1945 r. - "... 2 Myśliwski Korpus Lotniczy pod dowództwem kapitana Zajcewa w godzinach 15.25 - 16.25 osłaniał wojsko (13 Armię) w rejonie Bieniowa. Na wysokości 1200 m. grupa napotkała 12 Junkersów JU-87 pod osłoną 6 Focke-Wulfów FW-190, z którymi zawiązali bój. W rezultacie boju grupa strąciła 1 FE-190 i 3 JU-87. 2 JU-87 strącił kapitan Zajcew..."

16.02.1945 r. - " 2 Gwardyjski Korpus Szturmowy przeprowadził 2 powietrzne walki z udziałem 8 samolotów myśliwskich ŁA-5, ze strony przeciwnika 8 Focke-Wulfów FW-190. W rezultacie boju strącono 3 FW-190. Samoloty strącili kapitan Popkow, lejtnant Masterkowi i lejtnant Pczełkin. Samoloty spadły w rejonie Benau..."

19.02.1945 r. "...15.05-15.25 grupa 5 Iłów IŁ-2 pod dowództwem starszego lejtnanta Grigoriewa pod osłoną 6 Jaków-1 z wysokości 500 m do 50 m przeprowadziła 56 ataków na 2 baterie, do 5 czołgów i do batalionu piechoty, w lesie zachodniego Bieniowa i 1 km na północ od miejscowości. W rezultacie zniszczono 2 czołgi, 3 działa, 2 moździerze i do 20 żołnierzy...."

"... 16.07-16.20 grupa 8 IŁ-2, dowódca starszy lejtnant Krajew pod osłoną 6 Jaków-1 z wysokości 600 m do 50 m atakowała do 10 czołgów i dział samobieżnych , do pułku piechoty w rejonie Benau. Przeprowadzono 48 ataków, w rezultacie zniszczono 2 czołgi, 3 samochody i unieszkodliwiono do 20 żołnierzy przeciwnika..."

Dodatkowo w dyspozycji dowódców 13 Armii i 4 Armii Pancernej w dniach od 15.02 do 21.02 były między innymi: 6 Gwardyjski Bombowy Korpus Lotniczy i 5 Korpus Lotnictwa Myśliwskiego.

Niepoślednią rolę w Bitwie o Bieniów odegrała artyleria.
W pierwszych dniach ciężar walki wzięła na siebie 3 Gwardyjska Brygada Artylerii Lekkiej ze swoimi pułkami: 167 i 200 pułkiem artylerii oraz 39 Gwardyjska Brygada Artylerii.

Schemat szyku bojowego artylerii współdziałającej z 102 Korpusem Piechoty w dniu18.02.1945 r.
źródło: Память Народа

Następnie do walki włączyła się 2 Gwardyjska Haubiczna Brygada Artylerii z 169 pułkiem, 19 Gwardyjska Brygada Moździerzy, 98 Haubiczna Brygada Artylerii Ciężkiej, 16 Brygada Moździerzy Ciężkich, 2007 Pułk Artylerii Przeciwlotniczej, 359 Pułk Artylerii Przeciwlotniczej i inne.

Według raportu tylko jednego sztabu artylerii 102 Korpusu Piechoty w walkach o Benau w dniach 15-20.02.1945 r. wystrzelono ponad 30 000 pocisków.

W kwietniu 1945 r. w Bieniowie znajduje się lotnisko polowe, brak jest dokładnej lokalizacji, ale najprawdopodobniej pas startowy znajdował się wzdłuż drogi Bieniów-Włostów.
14.04.1945 r. - na to lotnisko przylatuje: 2 Gwardyjski Pułk Lotniczy (2-й ГИАП) oraz najprawdopodobniej 937 Pułk Lotniczy (937-й ИАП).
16.04.1945 r. rozpoczyna się "Operacja Berlińska" i pułki odlatują na Berlin.

Jesienią 1946 r. z Bieniowa wyjeżdża ostatni pluton żołnierzy radzieckich, którzy skoszarowani byli w budynku przy obecnej ul. Zielonogórskiej 8 (Był to budynek, w którym przed wojną mieszkali robotnicy pracujący w "majątku").
Mieszkańcy wspominają, że rysy ich twarzy Rosjan wskazywały na pochodzenie z azjatyckiej części ZSRR.

Po zakończeniu działań wojennych mieszkańcy Benau, którym nie udało się uciec za Nysę, wracali do domu.
"...Bieniów zastaliśmy rozbity. Wszędzie leżały trupy. Tu i ówdzie coś się paliło. To było straszne. Mój Ojciec z innymi mężczyznami grzebali zwłoki w zbiorowym grobie..." - tak wspominała swój powrót do domu Gerda Świątkowska z domu Floter.

Bieniów był zniszczony w około 80%. Najbardziej ucierpiał Bieniów Górny i Centrum. Z 278 zabudowań, których było w Bieniowie przed wojną, po przejściu frontu pozostało 146 nadających się (po mniejszych lub większych remontach) do zamieszkania.

Tak wyglądał kościół po przejściu frontu.

5 marca 1945 r. Rosjanie wypędzają wszystkich Niemców do Gorzupi, gdzie przez 2 tygodnie żyją w strachu, co z nimi będzie. W końcu wracają do Bieniowa.

31 marca 1946 r. Przyjeżdża transport repatriantów ze Wschodu, dzień później zaczął się rozładunek.
"... Już przy stacji czuć było swąd spalenizny. Od szosy aż do składnicy drewna stały uszkodzone niemieckie i rosyjskie czołgi. We wsi i na polach było dużo amunicji i broni. Koło obecnego domu Szillera stały 3 samochody z pociskami... We wsi były groby pochowanych żołnierzy, ale były jeszcze zwłoki żołnierzy rosyjskich, które zbierała młodzież męska i 1 maja 1947 r. dokonano uroczystego pochówku na cmentarzu rosyjskim w Żarach..." - tak wspominał te wydarzenia pan Józef Zaleszczak.

"...Od szosy aż do składnicy drewna stały uszkodzone niemieckie i rosyjskie czołgi..."
Lipiec 1948 r. Daromiła z koleżanką na tle czołgów, które stały w parku koło stacji kolejowej.
Z tyłu widoczny radziecki czołg T 34, z lewej str. fragment czołgu, może to być "Tygrys".
Zdjęcie przesłane przez p. Ryszarda Begiera, który mieszkał na stacji kolejowej w latach 1948-1954.

1948 r. ostatni transport Niemców wyjeżdża na Zachód. W Bieniowie pozostaje kilka osób, które układają sobie życie na nowo.

Po przejściu frontu w wiosce pozostało wiele tymczasowych grobów żołnierzy radzieckich i niemieckich.

Po zakończeniu działań wojennych, Rosjanie postanowili uporządkować swoje groby. 13 maja 1945 r. ukazuje się między innymi, tajny rozkaz nr 0264 dotyczący pochówku żołnierzy 17 Brygady Zmechanizowanej.

"... Po wyjściu z rejonu najbardziej napiętych walk na terytorium Niemiec / MLICZ, BENAU, KEBEN, SPREWA, POCZDAM/ pozostawić drużyny z oficerem na czele, którzy przeprowadzą zbieranie poległych z naszej brygady ..." - tłumaczenie własne.

Poległych Rosjan ekshumowano w latach 1945 – 1949 i pochowano na Cmentarzu Żołnierzy Radzieckich w Żarach, oraz Żaganiu.

Pochowani z terenu Bieniowa na cmentarzu w Żarach.

Żołnierzy niemieckich pochowano w zbiorowych mogiłach, między innymi na końcu Bieniowa Dolnego. Ekshumowano ich w latach 90-tych i przeniesiono na Niemiecki Cmentarz Wojenny w Starym Czarnowie.
Jednak nie wszystkie groby wojenne w Bieniowie zostały odnalezione.
Jeszcze 70 lat po wojnie prowadzone są ekshumacje żołnierzy niemieckich i radzieckich.
04.12.2014 r. - przeprowadzono ekshumację 2 żołnierzy niemieckich - zdjęcia.
29.07.2015 r. - ekshumacja szczątków żołnierza rosyjskiego i niemieckiego - zdjęcia.

Więcej informacji o poszukiwaniach

Bitwa o Bieniów była jedną z większych w naszym rejonie. Rosjanie po początkowym sukcesie szybko „odtrąbili” zwycięstwo. W Komunikacie Wojennym Naczelnego Dowództwa Armii Radzieckiej z 15.02 ogłoszono, że wojska 1 Frontu Ukraińskiego zajęły 150 miejscowości w tym Benau. Kontratak wojsk niemieckich sprawił, że Bieniów zdobyto 19 lutego 1945 r., chociaż walki jeszcze trwały 20 lutego.

16 lutego 1945 r. ukazuje się "Krasnaja Zwiezda" - rosyjska gazeta codzienna, gdzie na 1 stronie znajduje się rozkaz nr 281 z dnia 15.02.1945 r., w którym Głównodowodzący Marszałek ZSRR I. Stalin, przyznaje odznaczenia dla dowódców poszczególnych wojsk za zdobycie Zielonej Góry, Lubska i Żar. Wyróżniono między innymi: generała-pułkownika Puchowa (d-ca 13 Armii), generała-majora Puzikowa (102 Korpus Piechoty), generała-pułkownika Leluszenkę (4 Armia Pancerna), pułkownika Orłowa (6 Korpus Zmechanizowany), podpułkownika Zajcewa (61 Brygada Pancerna), generała- pułkownika Krasowskiego (2 Armia Lotnicza) i wielu innych.

Komunikat wojenny: "Wojska 1- go Frontu Ukraińskiego, rozwijając natarcie, 15 lutego opanowały na terytorium niemieckiego Śląska miasto Grunberg i w prowincji Brandenburgia miasta Sommerfeld i Sorau — ważne węzły komunikacyjne i mocne punkty obrony Niemców, a także w walkach zajęli 150 innych miejscowości, wśród nich EICHWALDAU, SZWAJNITZ, NAUMBURG, GASSEN, BENAU, WELLERSDORF, TSZIBSDORF. Od 14 lutego w tym rejonie wojska frontu wzięli w niewolę 2.000 niemieckich żołnierzy i oficerów i przejęli na lotniskach 120 samolotów przeciwnika". - tłumaczenie własne.

Bitwa o Bieniów bardzo często jest wspominana w rosyjskich publikacjach i książkach historycznych, ale już mniej w polskich.

Władimir Bieszanow wspomina walkę o Benau w swojej książce "1945-god PoBIEDY" ("1945'. Rok Zwycięstwa" tłum. własne).

"… z sytuacji nie zawahał się skorzystać przeciwnik, który próbował odeprzeć wojska 13 Armii forsującej rzekę Bóbr. 15 lutego uderzył z północy i południa na miejscowość Bieniów i odciął 4 Armię Pancerną. Generał Leluszenko musiał się zatrzymać i zająć się osłoną swoich tyłów i obroną własnego sztabu. Dopiero w drugiej połowie dnia 19 lutego wspólnymi siłami, powracającemu na wschód 6 Korpusowi Zmechanizowanemu i następującemu z przeciwka 101 (?) Korpusowi Piechoty 13 Armii udało się przywrócić komunikację...” - tłumaczenie własne.

W książce Władimira Dajnesa "Sowietskie tankowyje armii w boju" ("Radzieckie armie pancerne w boju" tłum. własne), także wspomina się o walkach w Bieniowie.

Ilin Nikolaj Grigorjewicz i Rulin Wiktor Pietrowicz, w swojej książce - "Gwardiejcy w wozduche" ("Gwaria w powietrzu"), wspominają o walkach w naszym rejonie:

"...14 lutego, piloci pułku kilka razy dziennie wylatują na obstawę naszych wojsk w rejonie miasta Sagan - Sorau... Z przeniesieniem pułku na lotnisko w Szprotawie, znacznie bliżej linii frontu , można było zwiększyć liczbę lotów bojowych na dzień. Tymczasem na linii Żagań - Żary i Bieniów - Kunice, wróg stawiał zaciekły opór, kontratakując, wspierany był przez swoje samoloty. Niemieckie lotnictwo w tym sektorze frontu znacznie się ożywiło. Grupy "Focke - Wulfów", "Junkersów" atakowały naszych żołnierzy, próbujących opóźnić ich ofensywę..." - tłumaczenie własne.

Georgij Bajeweskij w swojej książce ",,Stalinskije sokoły,, protiw asow Luftwaffe" (,,Sokoły Stalina, przeciwko asom Luftwaffe". tłum. własne), ukazuje walkę lotników. 20 lutego 1945 r. dowódca 13 Armii wysłał podziękowanie dla dowódcy 2 Korpusu Lotnictwa Szturmowego Gwardii, za zniszczenie przeciwnika w rejonie Benau.

Trochę więcej informacji jest w książkach Aleksieja Isajewa, wspomina bitwę o Bieniów w "Berlin 1945-go. srażenija w łagowe zwerja" ("Berlin 45'. Walki w brzuchu bestii" tłum. własne), oraz "Rozgrom 1945. Bitwa za Germaniu" ("Klęska1945. Bitwa o Niemcy" tłum. własne)

Bitwę o Bieniów dobrze zapamiętał radziecki dowódca 4 Armii Pancernej generał Leluszenko, gdy jego sztab został okrążony w Bieniowie, co opisał w swojej książce Pancernym Szlakiem. Wspomnienia Dowódcy Armii, radziecki tytuł tej książki: Moskwa - Stalingrad - Berlin - Praga. Wspomnienia dowódcy.

Wiktor Żagała, dowódca 3 Gwardyjskiej Lekkiej Brygady Artylerii, wspomina między innymi obronę Bieniowa przed atakami wojsk pancernych z północy, w dniach 13.02 - 15.02.1945 r. W swojej książce "Rascziszczaja Put Piechotie" ("Torując drogę piechocie" tłum. własne.), opisuje obronę linii Naumburg - Benau przez 167 gwardyjski pułk lekkiej artylerii, oraz Naumburg - Oberstdorf (Nowogród - Bieniów Górny) przez 200 gwardyjski pułk lekkiej artylerii.

"...w walkach pod Benau 4 bateria starszego porucznika gwardii A. F. Dronika z 200 gwardyjskiego pułku, którym teraz dowodził podpułkownik gwardii W. P. Struk, ... przy zmianie pozycji ogniowych atakowały czołgi i piechotę przeciwnika... artylerzyści uderzyli w niemiecką piechotę kartaczami, a po czołgach, przeciwpancernymi pociskami. Wróg tracił dziesiątki żołnierzy i oficerów ale nie przerywał prób otoczenia i zniszczenia baterii. Na pomoc przyszli żołnierze baterii starszych lejtnantów gwardii I. T. Lalina i I. N. Abramowa. Ogniem ze skrzydeł podpalili kilka czołgów i samochodów pancernych i pomogli 4 baterii odeprzeć kontratak hitlerowców. W walkach tych zginął weteran pułku, dowódca sztabu 2 - go dywizjonu kapitan gwardii K. M. Krasilnikow. Z końcem dnia 15 lutego na pomoc artylerzystom 200 - go gwardyjskiego przyszli żołnierze 2 - go batalionu 17 brygady zmechanizowanej. Odrzucili nieprzyjacielską piechotę od pozycji ogniowych pułku i pomogli poprawić sytuację..." - tłumaczenie własne.

Wasilij Zajcew, dowódca 61 Brygady Pancernej, w swojej biografii "Gwardiejskaja Tantkowaja" ("Gwardyjska Pancerna" tłum. własne.). 18.02.1945 r. otrzymał rozkaz, aby połączyć się z 6 Korpusem Zmechanizowanym i odbić Bieniów. Zajcew przybył na zachodni skraj Bieniowa i spotkał się wieczorem z pułkownikiem Orłowem, d-cą 6 Korpusu, który, chociaż posiadał wyższe stanowisko i stopień wojskowy oddał dowodzenie Zajcewowi:

"... Towarzyszu podpułkowniku, na wojnie dowodzi ten, kto ma większą siłę, wy macie 11 czołgów, ja 5, więc wy będziecie dowodzić połączonymi siłami..." - tłumaczenie własne.

Autor wspomina walki w naszym rejonie. Przytacza konkretne wydarzenia i podaje stopnie i nazwiska swoich żołnierzy:

"...dalsze posuwanie się do centrum Benau zwolniło z powodu upartego oporu przeciwnika. Zbliżyliśmy się do kamiennego domu, stanowiącego razem z budynkami gospodarczymi osobliwą twierdzę. Faszyści w odpowiedzi na nasze żądanie, aby otworzyć bramę, odpowiedzieli silnym ogniem... starszy lejtnant Łysun zameldował przez radio, że jego grupa, osiągnąwszy kościół, odpiera ataki przeciwnika, który wychodzi ze wszystkich stron... ogień, który otworzyliśmy z wszystkich rodzajów broni, przeciwnika nie zatrzymał. Gęste masy nieprzyjacielskiej piechoty, mimo strat, napierały na nas. ...ze wschodu naprzeciw nam ... uderzyły nasze wojska, zajmując wschodnią część Benau. Batalion Griebniewa połączył się z oddziałami 22 samobieżnej brygady artylerii..." - tłumaczenie własne.

Wiktor Siergiejewicz Pirog - w książce "On smotrieł marszałam w lico" ("On patrzył marszałkom w twarz"), tak wspomina:

"... mając dużą przewagę w sile żywej i czołgach w danym sektorze, wróg zajął połowę Bieniowa. Część sił 6 Korpusu Zmechanizowanego Gwardii, w szczególności jego 49 Brygady Zmechanizowanej i 13 Pułkiem Czołgów Ciężkich, została zawrócona z nyskiego przyczółka do uderzenia na Bieniów, a 93 i 22 brygada wraz ze zbliżającym się częścią 101 Korpusu Piechoty (?) generała Puzikowa (13 Armia) uderza ze wschodu na zachód..." - tłumaczenie własne.

Niemiecki gen. Hans von Ahlfen w swojej książce Walka o Śląsk 1944/1945 wspomina o miejscowości między Krzystkowicami a Żaganiem.

"...natarcie rozpoczęte przez korpus 14 lutego nie doprowadziło wojsk dalej niż 10 km na południowy wschód od Krzystkowic. Nie doszło przy tym do połączenia z atakującą od południa 20 Dywizją Grenadierów Pancernych. Nieprzyjaciel zorientował się bowiem, że jego połączenia na tyłach są silnie zagrożone, z częścią dywizji zawrócił z zachodu i wraz z nowymi rezerwami zaatakował od wschodu. W końcu 19 lutego naczelne dowództwo 4 Armii Pancernej poleciło zakończyć nierówną walkę i wycofać oba korpusy za Nysę Łużycką..."

W książce Walki Zbrojne na Ziemiach Polskich 1939-1945 napisaną przez B. Dolatę i T. Jurgę, wspomina się o walkach w rejonie Nowogrodu Bobrzańskiego.

"... oba niemieckie zgrupowania wyszły na tyły działających daleko w przodzie armii radzieckich i połączyły się w rejonie Nowogrodu Bobrzańskiego, odcinając wojska gen. Leluszenki od pozostałych sił Frontu. Niemcy rozpoczęli gwałtowne ataki na znajdujące się w okrążeniu jednostki 4 armii pancernej, dążąc do jej zniszczenia. Przez siedem dni i nocy żołnierze radzieccy trwali na stanowiskach, broniąc swoich pozycji..."

10 lat później wydano rozszerzoną wersję książki pod tym samym tytułem, znajduje tu się obszerny opis walk o Bieniów oraz mapa z zaznaczonym miejscowościami, gdzie rozegrano większe bitwy.

"Wyzwolenie Polski 1944 - 1945" oraz "Wyzwolenie Dolnego Śląska w 1945 roku", książki napisane przez B. Dolatę, zamieszczają konkretne informacje o walkach w Bieniowie.

W 1978 r. wydano pocztówkę Województwo Zielonogórskie z mapką Walki z najeźdźcą hitlerowskim i zbrodnie hitlerowskie w latach 1939-1945, na której znajduje się Bieniów. Z tyłu w opisie czytamy:

„...Najcięższe boje wojska radzieckie toczyły o sforsowanie silnie bronionego Bobru między Nowogrodem Bobrzańskim a Żaganiem...”

W 2003 r. ukazały się wspomnienia wojenne "Od sołdata do gienierała. Wospomnienia o wojnie" ("Od żołnierza do generała. Wspomnienia o wojnie" - tłumaczenie własne). W książce tej J.W. Dementiew uczestnik walk, tak wspomina okrążenie sztabu 4 Armii Pancernej:

"...bardzo poważną bitwę przyjął sztab armii w Benau. Tu naszym oficerom sztabu armii znów przyszło wziąć w ręce automaty i bezpośrednio w boju zmierzyć się przewyższającymi siłami przeciwnika... wojska zostały wezwane do pomocy dowództwu armii. Wróg poniósł znaczne straty, ale u nas też. Zginął dowódca 68 artylerii przeciwlotniczej podpułkownik Aleksander Fiodorowicz Kozłow, i dowódca 22 brygady artylerii pancernej podpułkownik Wasilij Iljicz Prichodko. Bój trwał 2 dni i 14 lutego (?) wróg został rozbity..." - tłumaczenie własne.

W 2010 r. z okazji "65-lecia Wielikoj Pobiedy", w czasopiśmie "Sputnik", ukazała się mapka sytuacyjna i obszerny artykuł Jekateriny Kisilenko i I. A Borysenko o walkach w rejonie Bieniowa.

"...Od strony Krzystkowic, wzdłuż rzeki Bóbr zaczęły ofensywę zmotoryzowane brygady SS i 24 Korpusu Pancernego. Dzielnie walczyła z nimi część 172-ej Dywizji Piechoty. Jednak wróg przedarł się do Bieniowa i otoczył 337-szy pułk podpułkownik I. I Hołobcewa ... Do pułku Hołobcewa udało się przebić batalionowi piechoty, dowodzonemu przez mjr L. E Poljakowa. Wzmocniony tylko dwoma działami samobieżnymi, zabił ponad dwustu esesmanów, zniszczył dwa czołgi i trzy transportery opancerzone. W bitwie Poljakow został poważnie ranny. Odzyskał przytomność dopiero w szpitalu, gdzie został przetransportowany samolotem. Później otrzymał tytuł Bohatera Związku Radzieckiego... Wtedy sztab armii nakazał 117 Dywizji Gwardii opanować Marszów i dostać się do Sorau, a 147-a i i 280-a Dywizja miały szturmem zdobyć Bieniów i połączyć się z 4 Armią Pancerną. Walka o Bieniów była bardzo zacięta..." - tłumaczenie własne.

W czerwcu 2012 r. w czasopiśmie "Armiejskij Sbornik", w cyklu "Wojenna Historia", ukazał się artykuł G. Tołokolnikowa pt. "Dolno-Śląska Operacja". Znajduje się w nim obszerny opis walk o Bieniów oraz mapki sytuacyjne.

"...Sztab armii postępował bezpośrednio za wojskiem i 16 lutego, wraz 22 samobieżną brygadą artylerii, 68 dywizją artylerii przeciwlotniczej, oraz jednostkami artylerii armijnej usytuował się w Benau. Przeciwnik... kontratakuje w kierunku Benau, od północy – dywizja pancerna i policyjna brygada SS "Wirth", a od południa Dywizji Piechoty z 50 czołgami. Wywiązała się zacięta walka. Dzięki znacznej przewadze w żywej sile i czołgach Niemcy zdobyli połowę miejscowości. Sytuacja się skomplikowała. Atak, na Benau 93 samodzielnej brygady czołgów ze wschodu nie dają oczekiwanych rezultatów. Przyszło odwołać część sił armii z nyskiego przyczółku i uderzyć na Benau ..." - tłumaczenie własne.

W 2014 r. w rosyjskim portalu "Odwaga" opublikowano wspomnienia emerytowanego pułkownika A.M. Szukina. Oto fragment tych wspomnień, które ukazały się pod tytułem: "Pamiętny okres życia. Wspomnienia żołnierza-frontowca." - tłumaczenie własne.

"... korzystając z faktu, że wspierające nas oddziały piechoty z 13 i 3 Armii zostały w tyle za naszymi czołgami, wróg uderzył z północy na Bieniów siłami Dywizji Pancernej, a z południa dywizją piechoty, wspieranej przez 50 czołgów. W Bieniowie, położonemu między rzekami Bóbr i Nysa, znajdował się w tym czasie sztab 4 Armii Pancernej, nasz pułk motocyklowy i jednostki artyleryjskie. Wywiązała się zacięta walka, która trwała dwa dni. Walczyli wszyscy, którzy mogli chwycić za broń, od żołnierza do generała. Dzięki znacznej przewadze w sile żywej i czołgach wróg przejął połowę Bieniowa. I tylko dzięki ściągniętemu, na rozkaz dowódcy, 6 Korpusowi Zmechanizowanemu z nyskiego przyczółka, wróg pod Bieniowem został pokonany...” - tłumaczenie własne.

W 2015 r. - w formie elektronicznej (e-book) ukazała się książka Władimira Dajnesa pt. "Tankowyje wojska SSSR. "Kawaleria" Wtoroj Mirowoj" ("Wojska pancerne ZSRR. "Kawaleria" II wojny Światowej" - tłumaczenie własne.

„...z północy w rejon Bieniowa uderza dywizja pancerna i policyjna brygada ”Wirth” , a z południa – dywizja piechoty przy wsparciu 50 czołgów. Bieniów broniła 22 samobieżna brygada artylerii, dwa pułki 68 przeciwlotniczej dywizji, armijne jednostki artyleryjskie, oddziały ochrony i sztab 4 armii pancernej.... Przeciwnik, mając znaczącą przewagę w sile żywej i czołgach zajął połowę Bieniowa.
Aby pomóc obrońcom, gen. Leluszenko pilnie zawrócił z nyskiego przyczółka część 6 korpusu zmechanizowanego, wraz z 49 brygadą zmechanizowaną i 13 pułkiem czołgów ciężkich.
Oddziały 93 samodzielnej brygady pancernej i 22 samobieżnej brygady artylerii wraz z częścią 101 korpusu piechoty 13 armii uderza na przeciwnika ze wschodu na zachód...” - tłumaczenie własne. W książce jest błąd, chodzi tu o 102 Korpus Piechoty.

Pod koniec 2015 r. ukazała się książka "Dolny Śląsk - Nysa Łużycka 1945. Walki na obszarze między Bobrem i Nysą łużycką w lutym 1945 r." Autor Gerhard Friedl przedstawia wydarzenia i przebieg walk m.in. o: Bieniów, Żary, Żagań, Lubsko, Krzystkowice. Przytacza także obszerne fragmenty wspomnień świadków tych wydarzeń.

"... Nasza wioska wydawała się wymarła. Wszędzie dymiły wypalone stodoły i domostwa. Podziurawione od granatów artyleryjskich ściany domów, gruz i popiół. Jakby z naszego niegdyś pięknego Benau-Obersdorf powstała jakaś kamienna pustynia. Jeden czołg typu Tiger utkwił w błocie łąki, pięciu żołnierzy załogi znaleźliśmy z rozbitymi czaszkami... Dla mnie, jako 13-latka były to najstraszniejsze obrazy mojego życia..."

Większe jednostki wojskowe, które brały udział w walkach o Bieniów

Wojska Radzieckie

1 Front Ukraiński	marszałek Iwan Koniew
4 Armia Pancerna	generał pułkownik Dimitrij Leluszenko
6 Korpus Zmechanizowany Gwardii	pułkownik Wasilij Orłow
17 Brygada Zmechanizowana	podpułkownik Leonid Czuriłow
49 Brygada Zmechanizowana	pułkownik Nikołaj Seliwanczik
10 Korpus Pancerny Gwardii	pułkownik Nikołaj Czuprow
61 Brygada Pancerna Gwardii	podpułkownik Wasilij Zajcew
93 Samodzielna Brygada Pancerna	major Aleksiej Dementiew
13 Armia Ogólnowojskowa	generał pułkownik Nikołaj Puchow
24 Armijny Korpus Piechoty	generał major Dmitrij Onuprijenko
112 Dywizja Piechoty	pułkownik Dmitrij Żukow
416 Pułk Piechoty	pułkownik Michaił Cziertow
27 Armijny Korpus Piechoty	generał major Filip Czerokmanow
280 Dywizja Piechoty	pułkownik Filip Simaczenkow
1035 Pułk Piechoty	podpułkownik Syrocz Nasrulajew
102 Armijny Korpus Piechoty	generał major Iwan Puzikow
121 Dywizja Piechoty Gwardii	generał major Łowgin Czerwonij
337 Pułk Piechoty Gwardii	podpułkownik I. I Hołobcew
147 Dywizja Piechoty	pułkownik Iwan S. Gierasimow
172 Dywizja Piechoty	generał major Anatol Krasnow
1 Dywizja Artylerii Przełamania Gwardii	generał major Wiktor Husid
3 Brygada Lekkiej Artylerii Gwardii	pułkownik Wiktor Żagała
167 Pułk Lekkiej Artylerii	podpułkownik Sz. W. Batrutdinow
200 Pułk Lekkiej Artylerii	major Nikołaj Posohin
2 Armia Lotnicza	generał pułkownik Stiepan Krasowski
2 Korpus Lotnictwa Szturmowego Gwardii	generał-major lotnictwa Sidor Slusariew
3 Korpus Lotnictwa Szturmowego	generał-major lotnictwa Michaił Gorłaczenko

Wojska Niemieckie

Grupa Armii "Środek"	generał Ferdinand Schörner
4 Armia Pancerna	generał Fritz-Hubert Gräser
XXIV Korpus Pancerny	generał Walther Nehring
20 Dywizja Pancerna	generał Herman Oppeln-Bronikowski
1 Karna Brygada SS „Dirlewanger"	oberführer (pułk.) Oskar Dirlewanger brigadeführer (gen.) Fritz Schmedes
Korpus Pancerny "Wielkie Niemcy" ("GD")	generał Georg Jauer
20 Dywizja Grenadierów Pancernych	pułkownik Georg Scholze

1942 r. - Pozdrowienia z Żagania. Jednostki pancerne.	1939 r. - Pozdrowienia z lotniska w Żarach
Żary 1945 r. Uszkodzone Hetzery - niemieckie działa samobieżne, tzw. niszczyciele czołgów. Widoczny drogowskaz ЗАГАН-Żagań. Zdjęcie przesłane przez Krzysztofa ze Szczecina.	Stacja Benau, około 1940 r. Niemiecki transport wojskowy.
Lista 24 artylerzystów z 200 pułku lekkiej artylerii poległych w Oberdorf (Bieniów Górny) 14.02.1945 r.	Mogiła St. sierżanta, dowódcy jednego z pododdziałów 1 Dywizji Artylerii Przełamania Oberdorf (Bieniów Górny)
Lista 5 żołnierzy poległych i zaginionych w Benau z 200 pułku lekkiej artylerii	Lista poległych 3 żołnierzy z 17 brygady zmechanizowanej (6 K. Zmech.), którzy polegli w dniach 16.02.,17.02. i 22.02.1945 r.
3 mogiły zbiorowe z 1 bataliony 17 Brygady Zmechanizowanej, w których pochowano 16 żołnierzy	3 mogiły żołnierskie z 17 Brygady Zmechanizowanej poległych w Bieniowie
Lista 23 żołnierzy poległych w Bieniowie z 17 Brygady Zmechanizowanej	18.02.1945 r. poległ st. sierżant Łatypow, jeden z d-ców baterii 98 brygady artylerii ciężkiej (152 mm) 1 Dywizji Artylerii
Lista 3 żołnierzy radzieckich poległych 18.02.1945 r. z 95 samodzielnego batalionu motocyklowego 6 Korpus Zmechanizowany.	2 żołnierzy poległych 19.02.1945 r. z 640 pułku piechoty, oraz 1 poległy 18.02.1945 r. z 600 pułku piechoty 147 Dywizja Piechoty - 102 Korpus Armijny
Lista 58 poległych z 1035 pułku piechoty w tym 19 żołnierzy, którzy zginęli 20.02.1945 r. z 280 Dywizji Piechoty - 27 Korpus Armijny	Mogiła żołnierska 280 Dywizji Piechoty
18.02.1945 r. - poległ Wasilij Iwanow żołnierz 95 samodzielnego motocyklowego batalionu (6 K. Zmech).	Zawiadomienie. 18.02.1945 r. zginął żołnierz 416 pułku piechoty (112 dywizja - 24 korpus Armijny) w miejscowości Benau.
Mogiła żołnierza, który zginął 17.02.1945 r. z 134 artyleryjskiego pułku 172 Dywizja Piechoty - 102 Korpus Armijny.	Mogiła żołnierza, który zginął 14.02.1945 r. z 134 artyleryjskiego pułku 172 Dywizja Piechoty - 102 Korpus Armijny.
Żołnierska mogiła poległych w dniach 14.02 - 20.02.1945 r. 121 Dywizja Piechoty	Mogiła żołnierska 313 artyleryjskiego pułku 121 Dywizja Piechoty
Mogiła poległych 19.02.1945 r. z 368 batalionu przeciwpancernego 280 Dywizji Piechoty.	16 żołnierzy 1035 pułku 280 Dywizji Piechoty pochowanych w 2 zbiorowych mogiłach.
Mogiła żołnierza z 583 batalionu saperskiego 280 Dywizji Piechoty	8 zbiorowych mogił 1035 pułku piechoty 280 Dywizji, w których pochowano 46 żołnierzy.
19.02.1945 r. mogiła dowódcy czołgu T 34 z 61 Brygady 10 Korpusu Pancernego.	19.02.1945 r. mogiła żołnierza z 61 Brygady 10 Korpusu Pancernego.
Mogiła zbiorowa żołnierzy 282 batalionu 19 Inżynieryjno-Saperskiej Brygady (13 Armii)	Mogiła sapera z 282 inżynieryjno-saperskiego batalionu.
19.02.1945 r. - lista 5 saperów z 282 batalionu, poległych w pobliżu przystanku kolejowego Bieniów Górny. (13 Armia).	19.02.1945 r. - lista 10 saperów z 284 batalionu inżynieryjno-saperskiego poległych w pobliżu skrzyżowania Bieniów - Włostów.
19.02.1945 r. - na liście dowódca czołgu T 34 z 61 Brygady 10 Korpusu Pancernego.	16.02.1945 r. - poległych 3 żołnierzy z 524 pułku 112 Dywizji Piechoty.
Lista 3 poległych z 172 Dywizji Piechoty - 134 pułku artylerii poległych w dniach 14 - 17.02.1945 r.	Lista 44 poległych żołnierzy radzieckich 337 pułku piechoty z 121 Dywizji Piechoty. Polegli w dniach od 14.02 do 23.02.1945 r.
Mapka mogił żołnierskich w Bieniowie i Złotniku z 112 Dywizji Piechoty - 24 Armijny Korpus Piechoty.	Mogiły saperów z 159 samodzielnego bataliony saperskiego (112 DP) poległych 19 i 23.02.1945 r.
Zdjęcia niemieckie znalezione w Bieniowie z ok. 1941 r.	Zdjęcia niemieckie znalezione w Bieniowie z ok. 1941 r.

Mapa Operacji Dolnośląskiej - luty 1945 r.

ok. 1940 r. - Eszelon na stacji Benau - film z niemieckiej kroniki, o Bieniowie (50 sekund od 10:34)

Więcej zdjęć żołnierzy niemieckich, które znaleziono w Bieniowie, na poddaszu jednego z domów.

Opracował: Marek Kaźmierczak
(22.01.2014 r.)

Ostatnia aktualizacja: 21.04.2021 r.

Źródło:
Odtajnione "Dzienniki Bojowe": I Frontu Ukraińskiego, 4 Armii Pancernej, 13 Armii, 6 Korpusu Zmechanizowanego, 49 Brygady Zmechanizowanej, 61 Brygady Pancernej, 10 Korpusu Pancernego, 102 Korpusu Piechoty i innych.

Bibliografia:
                    Grupa autorów - "В пламени сражений. Боевой путь 13-й армии". Wydawnictwo: Воениздат. 1973 r.
                    Georgij Bajewskij - "«Сталинские соколы» против асов Люфтваффе".
                    Władimir Dajnes - "Советские танковые армии в бою".
                    Władimir Bieszanow - "1945 - Год победы".
                    Aleksiej Isajew - "Разгром 1945. Битва за Германию".
                    Aleksiej Isajew - "Берлин 45-Го. Сражения В Логове Зверя".
                    Wiktor Żagała - "Расчищая путь пехоте".
                    Wasilij Zajcew - "Гвардейская танковая".
                    Nikolaj Grigorjewicz Ilin , Wiktor Pietrowicz Rulin - "Гвардейцы в воздухе".
                   Wiktor Siergiejewicz Pirog - "Он смотрел маршалам в лицо".
                    Bolesław Dolata - "Wyzwolenie Polski 1944 - 1945". Wydawnictwo MON. 1971.
                    Bolesław Dolata - "Wyzwolenie Dolnego Śląska w 1945 roku". Wydawnictwo Ossolińskich. 1970
                    Dmitrij Leluszenko - "Pancernym Szlakiem. Wspomnienia Dowódcy Armii". Wydawnictwo MON. 1983.
                    Dmitrij Leluszenko - "Москва - Сталинград - Берлин - Прага. Записки командарма".
                    Hans von Ahlfen - "Walka o Śląsk 1944/1945". Wydawnictwo Dolnośląskie. 2009.
                    Bolesław Dolata, Tadeusz Jurga - "Walki zbrojne na Ziemiach Polskich 1939 - 1945. Wybrane miejsca bitew, walk i akcji bojowych". Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej. Warszawa 1967.
                    Bolesław Dolata, Tadeusz Jurga - "Walki zbrojne na Ziemiach Polskich 1939 - 1945. Wybrane miejsca bitew, walk i akcji bojowych". Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej. Warszawa 1977.
                    Jekaterina Kisilenko i I. A Borysenko - "К 65-летию Великой Победы. Сандомир-Берлин-Прага". Czasopismo "Cпутник". 2010 r.
                    Akademia wojenno-historycznych nauk. "От солдата до генерала. Воспоминания о войне. Том 1.". 2003 r.
                    Hans - Dieter Boemack - "Benauer Chronik". 1996.
                    "Zachowany Okruch Kresów". Wydawca Genowefa Rozkrut. Bieniów - 2003.
                    Stefan Büttner - "Rote Plätze: russische Militärflugplätze, Deutschland 1945-1994 : Fliegerhorste-Aerodrome-Militärbrachen". Berlin. 2007 r.
                    Aleksander Fiedorowicz Siemienow - "На взлёте" .
                    Władymir Dajnes - "Танковые войска СССР. «Кавалерия» Второй Мировой". 2015. E-book.
                   Gerhard Friedl - "Dolny Śląsk - Nysa Łużycka 1945. Walki na obszarze między Bobrem i Nysą łużycką w lutym 1945 r." Śląsko-Łużyckie bitwy i kampanie. Wydawnictwo Archiwum-System.
                    Iwan Koniew - Notatki dowódcy frontu 1943-1945". Wydawnictwo MON. Warszawa 1986.